Odkrycie z Prilwitz to jedna z najsłynniejszych mistyfikacji dotyczących wczesnych Słowian. W XVIII wieku ogłoszono sensacyjne znalezisko rzekomych słowiańskich bożków z napisem runicznym, co miało dowodzić istnienia rodzimego piśmiennictwa u przedchrześcijańskich Słowian. Choć później udowodniono fałszerstwo, przez długi czas miało ono ogromny wpływ na badania nad początkami Słowiańszczyzny. W artykule przedstawiam aktualny stan wiedzy na temat tej kontrowersyjnej sprawy.
Odkrycie z Prilwitz i teoria o słowiańskim piśmie runicznym
Pod koniec XVII wieku w miejscowości Prilwitz w Meklemburgii (dawne słowiańskie Połabie) miało rzekomo dojść do sensacyjnego odkrycia. Według relacji, które zaczęły krążyć wśród ówczesnych badaczy, pewien pastor podczas prac w ogrodzie natknął się na spiżowy kocioł wypełniony tajemniczymi przedmiotami. Wśród nich znajdowały się małe brązowe posążki pokryte niezrozumiałymi znakami, które zinterpretowano jako słowiańskie runy.
Odnalezienie rzekomych bożków ze starosłowiańskimi napisami runicznymi uznano za dowód na to, że przedchrześcijańscy Słowianie posługiwali się własnym pismem. Stało się to podstawą popularnej w XVIII i XIX wieku teorii o istnieniu rodzimego piśmiennictwa u Słowian w czasach pogańskich. Przez długi czas idole z Prilwitz traktowano jako klucz do odtworzenia dawnej kultury Słowian.
Bałwanki z Prilwitz - opis znaleziska i jego znaczenie
Według oryginalnej relacji pastor z Prilwitz odnalazł ponad 20 brązowych figurek, które następnie trafiły w ręce braci Jakuba i Gideona Sponholtzów. W miarę rosnącej sławy rzekomego odkrycia liczba posążków rzekomo pochodzących z tego samego źródła rosła, sięgając ostatecznie ponad 150 sztuk.
Figurki przedstawiały różne postacie, ich wysokość wynosiła do 25 cm. Całą powierzchnię figurek pokrywały liczne, zagadkowe znaki runiczne. Uczonym wydały się one dowodem na istnienie rodzimego pisma u Słowian w czasach pogańskich. Posążki z Prilwitz stały się sławne w całej Europie i miały ogromny wpływ na ówczesne badania nad kulturą i religią Słowian.
Kontrowersje wokół idolów z Prilwitz
Mimo początkowego entuzjazmu, z czasem zaczęły pojawiać się poważne wątpliwości co do autentyczności tzw. bałwanków z Prilwitz. Przede wszystkim zastanawiająca była rosnąca liczba figurek, podczas gdy nikt inny w regionie nie znajdował podobnych artefaktów. Ponadto prawie każda figurka miała napis ze słowem "Retra", co wydawało się całkowicie bezsensowne. W końcu jeden z braci Sponholtz był z zawodu złotnikiem, co dodatkowo podważało wiarygodność odkrycia.
Czytaj więcej:Zwykłe życie kobiet wikingów - życie mieszkanek Północy w średniowieczu
Śledztwo w sprawie fałszerstwa i jego ustalenia
W latach 20. XIX wieku przeprowadzono śledztwo mające zweryfikować autentyczność idolów z Prilwitz. Zeznania świadków jednoznacznie wskazały, że figurki zostały spreparowane przez braci Sponholtzów w celu stworzenia fałszywego zabytku. Ustalono, że brązowe posążki zostały odlane przez Gideona Sponholtza, a runy naniesione przez jego pomocnika.
Choć nie udało się już zbadać pochodzenia pierwszych figurek, które zapoczątkowały mistyfikację, obecnie wszystkie uważa się za fałszerstwo. Tym samym obalono teorię o istnieniu słowiańskiego pisma runicznego, która opierała się na idolach z Prilwitz.
Nie masz w archeologii słowiańskiej drugiego przedmiotu, o którym by tyle pisano. Z pism pośrednio i bezpośrednio o nich traktujących można by złożyć osobną bibliotekę – Wojciech Cybulski
Wpływ mistyfikacji na badania nad wczesnymi Słowianami
Odkrycie z Prilwitz wywarło ogromny wpływ na badania nad kulturą i religią Słowian. Przez długi czas uznawano je za prawdziwe, co zdeterminowało wiele teorii na temat piśmiennictwa czy wierzeń pogańskich Słowian.
Nawet po ujawnieniu fałszerstwa, wielu badaczy nie chciało porzucić teorii opartych na idolach z Prilwitz, broniąc ich autentyczności. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku ostatecznie zanegowano tezę o istnieniu rodzimego pisma runicznego u przedchrześcijańskich Słowian. Jednak przez długi czas mistyfikacja wprowadzała chaos do badań nad kulturą naszych przodków.
Aktualny stan badań nad hipotezą o słowiańskim piśmie runicznym
Obecnie historycy i archeolodzy jednoznacznie stwierdzają, że Słowianie przed przyjęciem chrześcijaństwa nie posiadali własnego systemu pisma. Nie odnaleziono żadnych wiarygodnych artefaktów, które mogłyby potwierdzić istnienie rodzimego piśmiennictwa u naszych przodków. Idole z Prilwitz okazały się fałszerstwem i nie stanowią dowodu w tej sprawie.
Uznaje się, że pogańscy Słowianie posługiwali się formą pisma dopiero po zapoznaniu się z alfabetem łacińskim. Wcześniej nie wypracowali własnego systemu zapisu, choć pojawiały się nieudowodnione teorie na ten temat, jak ta dotycząca idolów z Prilwitz.
Podsumowanie
Odkrycie z Prilwitz to jedna z najsłynniejszych mistyfikacji w historii badań nad wczesnymi Słowianami. Fałszywe idole z rzekomymi napisami runicznymi na długie lata zdominowały dyskurs na temat wierzeń i kultury naszych przodków. Choć obecnie bezdyskusyjnie uznano je za falsyfikat, przez wieki wywarły one ogromny wpływ na rozwój nauki o początkach Słowiańszczyzny.
Mimo udowodnienia fałszerstwa, do dzisiaj żywe pozostają mity na temat pierwszych Piastów, Lecha, Czecha i Rusa czy słowiańskiego pisma runicznego. Pokazuje to, jak łatwo przyjmują się pewne teorie dotyczące dawnych Słowian, nawet jeśli nie mają żadnych rzeczywistych podstaw.
Tagi
Udostępnij
